Bobrza - ruiny Zakładu Wielkopiecowego

Lokalizacja:
Bobrza, gmina Miedziana Góra, woj. świętokrzyskie GPS: 50.977919°N, 20.528104°E

Informacje praktyczne:

• czas zwiedzania - koło 1h
• parking - brak parkingu, można parkować na poboczu drogi
• wstęp na teren obiektu - bezpłatny

Opis:

Zakład Wielkopiecowy w Bobrzy był częścią planu Stanisława Staszica, uprzemysłowienia Królestwa Polskiego. Zakład miał powstać nieopodal pierwszego wielkiego pieca w Polsce, powstałego w 1598 roku. Zakład w Bobrzy został zaprojektowany w latach 1826-27 przez Fryderyka Lampe, profesora Szkoły Akademiczno Górniczej w Kielcach. Projekt przewidywał wybudowanie pięciu wielkich pieców ustawionych szeregowo, które miały osiągnąć wysokość 18 metrów. Wzdłuż linii pieców, na naturalnym wzgórzu, miała być wybudowana hala odlewni wraz z budynkami przygotowania wsadu, składów węgla drzewnego oraz trzech małych pieców do wstępnego prażenia rudy. Wzniesienie na którym stały budynki zakładu zabezpieczono gigantycznym murem oporowym o długości około 500 metrów, maksymalnej wysokości 15 metrów i szerokości 5 metrów u podstawy i 3,5 m na szczycie. Obok zakładu wybudowano tamę, która spiętrzała wodę na wysokość 12 metrów. Woda ze zbiornika napędzała 11 metrowe koło wytwarzające energie na potrzeby zakładu (dmuchawy piecowe itp). Woda odprowadzana była krytym kanałem, przechodzącym w kanał otwarty. Drugim kanałem miała płynąć rzeka Bobrzyca (dziś Bobrza).

Zakład miał osiągnąć wydajność 5100 ton surówki rocznie, czyli tyle co wszystkie polskie huty łącznie. Niestety budowa nie została ukończona. Przyczyniła się do tego powódź w 1828 roku, która zniszczyła tamę oraz Powstanie Listopadowe z 1830 roku.

W roku 1833 w zabudowaniach zakładu uruchomiono rządowe zakłady kowalsko-metalowe. Po Powstaniu Styczniowym w 1863 roku były tu warsztaty kowalskie. W 1903 roku uruchomiono tkalnię, która została znacjonalizowana w latach pięćdziesiątych XX wieku. Zakłady dziewiarskie funkcjonowały do końca lat osiemdziesiątych.

Biorąc pod uwagę, że w latach 80-tych funkcjonowały jeszcze Zakłady Dziewiarskie i stan dzisiejszy (ruina), widać jak bardzo zniszczono zakłady po roku 90, kiedy były w rękach prywatnych. Teren został wykupiony przez państwo w roku 2005, częściowo zrewitalizowany, i przygotowany do ruchu turystycznego.

Galeria 

Plan Zakładu Wielkopiecowego.

Mur oporowy.

Zabudowania fabryczne.