Republika Pińczowska była obszarem wyzwolonym spod okupacji niemieckiej w wyniku działań partyzanckich Armii Krajowej, Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich w okresie od 24 lipca do 12 sierpnia 1944 roku. Obszar wyzwolony miała powierzchnię około 1000 km², a na jego terenie znalazły się: Pińczów, Brzesko, Działoszyce, Książ Wielki, Kazimierza Wielka, Nowy Korczyn, Proszowice, Sancygniów, Słaboszów i Wiślica.

"MIEJSCE TO JEST UŚWIĘCONE MĘCZEŃSKĄ KRWIĄ 75 POLAKÓW. WŚRÓD NICH ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ ROZSTRZELANYCH 29 LUTEGO I 6 LIPCA 1944 R. PRZEZ NIEMIECKIEGO OKUPANTA.
TABLICĘ UPAMIĘTNIAJĄCĄ UFUNDOWANO W 1958R. ZREKONSTRUOWANO 1993R.
SPOŁECZEŃSTWO MIASTA SKARŻYSKA-KAMIENNEJ."

W dniach 16-18 czerwca odbył się cykl imprez składających się na Uroczystości Partyzanckie w Wąchocku i na Wykusie 2017. Pierwszą częścią obchodów był panel historyczny "Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury" - "Nurt" w 60-tą rocznicęjego powstania", który odbył się 16 czerwca w Starachowicach. Sobotnie uroczystości tradycyjnie koncentrowały się na Wykusie, gdzie o godzinie 16 odbyła się uroczysta msza święta w intencji mjr "Nurta" i jego Żołnierzy. Wcześniej przeprowadzono II Marszobieg "Wykus 43" na trasie Starachowice - Wykus.

Cmentarz powstał w sierpniu 1943 roku, kiedy pochowano tu 5 poległych żołnierzy ze zgrupowania mjr Jana Piwnika "Ponurego". W czasie okupacji niemieckiej opiekę nad cmentarzem sprawowali żołnierze AK z placówki Pogorzałe dowodzonej przez ppor. Stefana Bilskiego "Buczyński" i placówki Skarżysko - Książęce dowodzonej przez sierż. Bronisława Gładzika "Chmura". Uroczyste poświęcenie cmentarza odbyło się w dzień Zielonych Świątek 1944 roku w asyście pododdziałów z okolicznych placówek. Poświęcenia dokonał ksiądz Antoni Pałęga "Ager".

PRZECHODNIU! PONIEŚ WIEŚĆ, ŻE ZGINĘLIŚMY ZA OJCZYZNĘ.

KU CZCI POLEGŁYCH NA POLU CHWAŁY W LATACH 1943-1944 ŻOŁNIERZY ZGRUPOWAŃ PARTYZANCKICH A.K. DOWODZONYCH PRZEZ "PONUREGO" I "NURTA", POMNIK TEN WZNIEŚLI TOWARZYSZE BRONI.

WYKUS DNIA 15.IX.1957